-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Polecamy także:
Wiktor Suworow
CIEŃ ZWYCIĘSTWA
MOSKWA 19411942
STALIN, HITLER I ROZPACZLIWA WALKA 0 MOSKWĘ,
COFAM WYPOWIEDZIANE SŁOWA
AKWARIUM
LODOŁAMACZ
Matthew Parker
MONTE CASSINO
Evan McGilvray MARSZ
CZARNYCH DIABŁÓW
Bernard Ireland
KTÓRA ZMIENIŁA BIEG DRUGIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ
BITWA O ATLANTYK
Tadeusz A. Kisielewski
ZAMACH
TROPEM ZABÓJCÓW GENERAŁA SIKORSKIEGO
ZABÓJCY
WIDMA WYCHODZĄ Z CIENIA
KATYŃ
ZBRODNIA I KŁAMSTWO
Przekład Katarzyna
BażyńskaChojnacka i Piotr Chojnacki
®
Antoni Czubiński
HISTORIA
DOM WYDAWNICZY REBIS
Poznań 2008
DRUGIEJ WOJNY ŚWIATOWEJ 19391945
Cornelius Ryan
O
JEDEN MOST ZA DALEKO
REBIS
WSTĘP
Jesienią 1941 roku na północnych, południowych i zachodnich po
dejściach do Moskwy ścierały się gwałtownie dwie ogromne armie. Po
obu stronach warunki dyktowali nie generałowie, ale tyrani: Adolf
Hitler i Józef Stalin. To oni wydawali rozkazy i bez wahania wysyłali
miliony na śmierć, czy to w walce, czy w więzieniach i obozach. Obaj
działali z bezlitosną determinacją i czasami stosowali błyskotliwą
taktykę, zdarzała im się jednak również strategiczna krótkowzroczność
na ogromną skalę.
Hitler wysłał swoje armie daleko w głąb Rosji bez zimowej odzieży,
ponieważ był przekonany, że zwyciężą, zanim nadejdą pierwsze mrozy.
Stalin skierował do walki wielu żołnierzy bez broni, nie przygotował
bowiem narodu na niemiecki atak. W ten sposób tysiące Niemców
skazane zostały na śmierć z zimna podczas pierwszej zimy wojny
niemieckoradzieckiej, a tysiące żołnierzy Armii Czerwonej na rychłą
śmierć nie mogli przecież długo przetrwać, odbierając broń zabitym i
umierającym.
Bitwa o Moskwę, która oficjalnie trwała od 30 września 1941 roku
do 20 kwietnia 1942 roku, ale w rzeczywistości toczyła się dłużej niż te
203 dni zaciekłych walk, wyznacza ten moment, kiedy po raz pierwszy
armie Hitlera zawiodła przynosząca dotychczas sukcesy doktryna
blitzkriegu. Kiedy siły te z oszałamiającą szybkością miażdżyły Polskę,
Francję i większość Europy, wydawało się, że nie sposób ich
powstrzymać. „Jednak ta klęska była czymś więcej niż tylko kolejną
przegraną bitwą napisał we wspomnieniach Fabian von
Schlabrendorff, niemiecki oficer, który później przystąpił do spisku
n
a
Hitlera. Wraz z nią upadł mit o niezwyciężonym niemieckim
żołnierzu. To był początek końca. Armia niemiecka już nigdy nie
10
Największa bitwa
Wstęp
11
podniosła się po tej przegranej"'. To prawda, ale wojska niemieckie
walczyły dalej ze zdumiewającym uporem, a do ich ostatecznej klęski
pozostawała jeszcze długa droga, dlatego właśnie takie osądy
wydawano tylko z perspektywy czasu.
Można dyskutować, czy bitwa o Moskwę była najważniejszą bitwą
drugiej wojny światowej, ale bezdyskusyjnie była największą bitwą,
jaką kiedykolwiek stoczyły dwie armie. Łącznie po obu stronach na
różnych odcinkach walczyło około 7 milionów żołnierzy. Z tych 7
milionów 2,5 miliona zginęło, trafiło do niewoli, zaginęło lub odniosło
ciężkie rany przy czym straty były o wiele wyższe po stronie
radzieckiej niż niemieckiej. Według radzieckich statystyk wojskowych
958 tysięcy radzieckich żołnierzy „zaginęło", co oznacza zabitych,
zaginionych i wziętych do niewoli. Biorąc pod uwagę los, jaki czekał
ich z rąk wroga, radzieccy jeńcy wojenni skazani byli na śmierć.
Kolejnych 938 500 żołnierzy trafiło z obrażeniami do szpitali, co daje
łączną liczbę 1 896 500 ofiar po stronie radzieckiej. Po stronie
niemieckiej straty wyniosły 615 tysięcy
2
.
Dla porównania, straty w innych wielkich bitwach, chociaż przy
tłaczające, nigdy nie osiągnęły tak zatrważających rozmiarów. Po
wszechnie uważa się, że to bitwa pod Stalingradem, trwająca od lipca
1942 roku do początku lutego 1943 roku, była tą najkrwawszą\ Skalą
jednak nie dorównała bitwie o Moskwę. Brało w niej udział około
połowy mniej żołnierzy 3,6 miliona a straty po obu stronach
wyniosły łącznic 912 tysięcy, wobec 2,5 miliona w bitwie o Moskwę.
Żadna z wielkich bitew obu wojen światowych nie może się równać
z moskiewską. Na przykład w zmaganiach o Callipoli w 1915 roku
straty Turków i aliantów wyniosły łącznie około 500 tysięcy żołnierzy';
w bitwie nad Sommą, trwającej od lipca do października 1916 roku,
całkowita liczba ofiar po stronie niemieckiej, brytyjskiej i francuskiej
sięgnęła około 1,1 miliona
5
. Choćby tylko pod jednym względem:
liczby uczestniczących w walkach żołnierzy, pozostałych legendarnych
bitew drugiej wojny światowej nie można nawet porównywać do bitwy
o Moskwę. Na przykład w decydujących bojach pod AlAlamajn
podczas kampanii w Afryce Północnej w szeregach ścierających się
armii walczyło łącznie 310 tysięcy żołnierzy
6
.
Bitwa o stolicę Związku Radzieckiego rozgrywała się na oczach
całego świata; Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Japonia i inne
państwa podejmowały kluczowe decyzje, opierając się na szacunkach
co do jej prawdopodobnego wyniku. Gdyby Niemcy nie zostali
zatrzymani na peryferiach Moskwy, reperkusje dałoby się odczuć na
całym świecie.
Mimo to bitwa o Moskwę została niemal zapomniana. Historycy
poświęcają o wiele więcej uwagi bitwom pod Stalingradem i na łuku
kurskim, które można uznać za jednoznaczne zwycięstwa nad siłami
hitlerowskimi, oraz ludzkiemu dramatowi z okresu oblężenia Lenin
gradu. Jednak podczas zmagań o Moskwę Stalin popełnił zbyt wiele
błędów, zbyt często się mylił, a równocześnie pozostało zbyt wiele
niepokojących pytań związanych z tym starciem, by w podobnym
stopniu przyciągać uwagę. Dlatego też książki historyczne często się
nad nią tylko prześlizgują i dlatego nie zyskała symbolicznego statusu
późniejszych zwycięstw. Ponieważ jednak bitwa o Moskwę odegrała
we wczesnym okresie drugiej wojny światowej decydującą rolę, a także
ujawniła naturę totalitarnych olbrzymów, którzy starli się ze sobą,
należy opowiedzieć prawdziwą historię tego wydarzenia i wynieść je
na właściwe miejsce w dziejach wojny.
Z perspektywy czasu zawsze wydaje się, że bieg wydarzeń był moż
liwy do przewidzenia, ale to oczywiste, że zwykłe nie da się z góry
przewidzieć katastrof które kształtują nasz świat. Pomimo oficjalnej
retoryki władz radzieckich niemiecki atak na ZSRR w 1941 roku nie
był nieprzewidywalny. W konfrontacji dwóch potworów wszech
czasów, Hitlera i Stalina, to ten pierwszy początkowo całkowicie
zaskoczył swojego radzieckiego odpowiednika. Stalin zlekceważył
narastającą falę informacji wywiadu ostrzegających o niemieckich
przygotowaniach do ataku i kategorycznie zakazał swoim generałom
podejmowania jakichkolwiek kroków, które wszakże mogłyby dać ich
armiom większą szansę przeciwstawienia się naporowi najeźdźców.
Skutkiem tego w pierwszych miesiącach wojny wojska radzieckie
pogrążone były w kompletnym chaosie, a Niemcy parli coraz dalej i
dalej w głąb radzieckiego imperium, aż w ich zasięgu znalazła się sama
Moskwa. 12 sierpnia 1941 roku Wilhelm Keitel, szef Naczelnego
Dowództwa Wehrmachtu, określił główny cel niemieckiej ofert
12
Największa bitwa
Wstęp
13
sywy. „Celem operacji musi więc być pozbawienie wroga, zanim
nadejdzie zima, centrum administracyjnego, zbrojeniowego i ko
munikacyjnego, jakim jest Moskwa, i uniemożliwienie mu w ten
sposób odbudowy pokonanych sił i władzy centralnej" , napisał w
Dyrektywie 34a. Innymi słowy, realizacja celu Hitlera, czyli szybkie
zwycięstwo na Wschodzie, tak by mógł z powrotem skupić się na
wojnie z Wielką Brytanią, zależała od tego, czy uda mu się otoczyć i
zająć stolicę Związku Radzieckiego.
Wkrótce ta możliwość stała się całkiem realna. Podczas gdy część
żołnierzy radzieckich walczyła heroicznie z przeważającymi siłami
wroga, inni a były ich setki tysięcy poddawali się jak najszybciej.
Stalin natomiast był bliski załamania psychicznego, gdyż wydawało się,
że jego kraj może upaść. Podbudowani wcześniejszą szybką ofensywą
żołnierze niemieccy stawiali drogowskazy z napisem: „Na Moskwę"
s
.
Kiedy we wrześniu 1941 roku Hitler przygotowywał się do operacji
„Tajfun", której punktem kulminacyjnym miał być upadek radzieckiej
stolicy, powiedział do swoich podwładnych: „Za kilka tygodni
będziemy w Moskwie". Potem dodał: „Zrównam to przeklęte miasto z
ziemią, a na jego miejscu powstanie sztuczne, podświetlane jezioro.
Nazwa «Moskwa» zniknie z mapy na zawsze"'. Bez względu na to, czy
chciał wypełnić tę ostatnią groźbę dosłownie czy też kierowały nim
tylko emocje, przechwałki Fuhrera odzwierciedlały narastające
poczucie, że stolica Związku Radzieckiego nie zdoła obronić się
skutecznie przed siłami przygotowującymi się do zmasowanego
szturmu.
Co oznaczałoby zajęcie Moskwy dla całego wysiłku wojennego?
Gdy obcy najeźdźcy wcześniej dwukrotnie zajmowali miasto najpierw
Polacy na początku XVII wieku, a potem Napoleon w 1812 roku
zwycięstwa te okazywały się krótkotrwałe. W przypadku Napoleona
wdarcie się do Moskwy było tylko jednym z etapów katastrofalnej
klęski i odwrotu jego
Grandę Armee.
Jednak w dawniejszych czasach
Moskwa nie miała takiego znaczenia jak w roku 1941. Wówczas była
już nie tylko politycznym, ale też strategicznym i przemysłowym
centrum państwa oraz jego głównym węzłem komunikacyjnym. Zajęcie
miasta zadałoby miażdżący cios Związkowi Radzieckiemu i
wszystkim próbującym pokrzyżować wojenne plany Hitlera.
Borys Niewzorow, rosyjski historyk wojskowości, który przez całe
życie badał bitwę o Moskwę, utrzymuje, że ta klęska Niemców była
wydarzeniem przesądzającym o wyniku wojny. „Gdyby zajęli wtedy
Moskwę, wojna zakończyłaby się niemieckim zwycięstwem". Inni
historycy oraz niektórzy z uczestników bitwy podważają to twierdze
nie, podkreślając, że Związek Radziecki prędzej czy później odzyskał
by utraconą stolicę. Żadna ze stron nic może oczywiście udowodnić
swoich tez; historia nie daje ostatecznych odpowiedzi na pytanie „co by
było, gdyby..." Jednak Niewzorow ma bezdyskusyjnie rację, kiedy
nazywa bitwę o Moskwę „naszym pierwszym wielkim zwycięstwem i
pierwszą wielką klęską hitlerowskich Niemiec".
Radzieckie opisy bitwy mocno podkreślają niebezpieczeństwo, jakie
groziło krajowi, gdy jesienią 1941 roku niemieckie wojska zbliżały się
do stolicy. „Był to najgorszy moment w całej wojnie"
1
", głosi
sześciotomowa oficjalna
Historia Wielkiej Wojny arodowej Związku
Radzieckiego 19411945,
wydana na początku lat sześćdziesiątych.
Jednak te opisy nie skupiają się na znaczeniu (aktu, że Niemcom nie
udało się zająć miasta. To nie przypadek,
nie słuczajno,
jak mawiają
Rosjanie. Starsi radzieccy historycy tego okresu mieli mnóstwo po
wodów, żeby szybko rozprawić się z bitwą o Moskwę.
Przede wszystkim seria katastrofalnych wydarzeń związanych z bi
twą wywołuje wiele pytań na temat Stalina i stosowania przez niego
terroru jako broni przeciwko własnemu narodowi praktyki pod
trzymywanej przez całą wojnę. To przez jego błędy Niemcom udało się
zajść tak daleko, a sceny paniki w mieście, gdy ludzie masowo ruszyli
do ucieczki, obaliły mit o niezachwianej od samego początku wierze w
zwycięstwo.
Pozostaje jeszcze kwestia skali strat po stronie radzieckiej. Borys
Widienski w chwili wybuchu wojny był kadetem w Akademii Artylerii
w Podolsku i szczęśliwie znalazł się wśród nielicznych ze swojego
rocznika, którzy ocaleli, kiedy kadeci zostali rzuceni zupełnie
nieprzygotowani przeciwko maszerującym Niemcom. Z czasem został
starszym archiwistą w Wojskowym Instytucie Historycznym w
Moskwie. Przeszedłszy na emeryturę, napisał, że po wojnie marszałek
Żuków, legendarny dowódca Armii Czerwonej i architekt radzieckiego
zwycięstwa, postanowił oszacować straty poniesione
[ Pobierz całość w formacie PDF ] - zanotowane.pl
- doc.pisz.pl
- pdf.pisz.pl
- wzory-tatuazy.htw.pl