• [ Pobierz całość w formacie PDF ]

    Andrzej Paczkowski

    Poł wieku dziejow Polski

    1939-1989

    Warszawa 1998

    Wstęp

    Bez względu na to, jaki będzie bieg wydarzeń w Polsce i na świecie, jak

    długo i w jaki sposob przebiegać będzie proces tworzenia się nowych form

    ustrojowych, wydaje się być zupełnie oczywiste, iż zakończyła się pewna

    epoka w dziejach państwa i narodu. Zakończył też żywot - przynajmniej w

    dotychczasowym kształcie - imperialny system z centrum dyspozycyjnym w

    Moskwie, budowany na podstawie ideologii marksistowskiej od listopada 1917

    r. System ten, rożnie nazywany: komunizmem, socjalizmem czy bolszewizmem,

    także w zależności od swych wewnętrznych przekształceń, nieomal od swego

    powstania wywierał wpływ na losy Polski. Przez około poł wieku był to wpływ

    bezpośredni, a nawet - decydujący.

    Sytuacja "końca epoki" zachęca do podejmowania prob jej opisania, a

    zarazem proby takie ułatwia. Pozwala bowiem lepiej ogarnąć nieodległą

    przeszłość i z masy faktow, zdarzeń czy zjawisk celniej wyrożnić te, ktore

    były istotne. Osłabia także, przynajmniej do pewnego stopnia, emocje

    towarzyszące zwykle analizie i opisowi dziejow najnowszych, aczkolwiek nie

    zaciera generalnego podziału na tych, ktorzy minioną właśnie epokę oceniają

    przychylnie, i tych, ktorzy widzą tylko jej czarne strony.

    Ułatwieniem szczegolnie oczywistym jest nagłe poszerzenie się naszej

    wiedzy faktograficznej, gdyż niezależnie od tego, jak miniony system

    zechcemy określać - jako totalitaryzm, autorytaryzm czy "demokrację

    socjalistyczną" - chronił on pieczołowicie dokumenty i ściśle kontrolował

    cały ruch wydawniczy. Jakkolwiek trudno mowić o swobodnym dostępie do

    wszystkich źrodeł archiwalnych, wiele dokumentow o podstawowym znaczeniu

    dla znacznej części epoki może już być przedmiotem analiz. Baza źrodłowa,

    na ktorej winien opierać się historyk, jest w każdym bądź razie

    nieporownywalnie szersza niż kiedykolwiek dotąd.

    Książka, ktorą przedstawiam Czytelnikom, nie jest - i nie miała być -

    podręcznikiem o charakterze faktograficznym. Zamiarem moim było

    "oswobodzenie" tekstu od nadmiernej liczby dat, nazw i nazwisk, a

    przeniesienie punktu ciężkości na opis zjawisk, postaw społecznych,

    struktur i mechanizmow decyzyjnych. Wprawdzie całość wykładu podzielona

    została na krotsze lub dłuższe "podokresy", niemniej w ich obrębie starałem

    się unikać wywodu czysto chronologicznego. Pociąga to za sobą oczywiste

    niedogodności i łamie nieraz ciągłość wykładu (co jest - sądzę -

    szczegolnie wyraźne w pierwszym, najobszerniejszym rozdziale), było to

    jednak nieuniknione podczas realizacji - wskazanego wyżej - zamiaru.

    O ile cezura końcowa - wybory z 4 czerwca 1989 r. - jakkolwiek nie

    bezdyskusyjna, jest dosyć powszechnie przyjmowana, o tyle należy się

    krotkie wyjaśnienie dotyczące cezury początkowej. Niewątpliwie najbardziej

    oczywiste i naturalne byłoby rozpoczęcie wykładu od lipca 1944 r., gdy

    powstały pierwsze struktury nowej państwowości, odmiennej - i

    przeciwstawnej - tej, ktora narodziła się w jesieni 1918 r. Przyjęcie

    takiej granicy czasowej pociągałoby za sobą konieczność dosyć częstych

    wycieczek w przeszłość, przypominanie faktow i osob, a także przedstawienie

    zasadniczych tendencji, ktore doprowadziły do narodzin państwa nazywanego

    poźniej Polską Ludową. Ponieważ istota i forma tej państwowości wynikła

    przede wszystkim jako skutek określonego biegu wydarzeń II wojny światowej,

    uznałem, iż objęcie ich wspolnym wykładem raczej ułatwi niż skomplikuje

    całość wywodu.

    Pisząc tę książkę opierałem się, rzecz oczywista, na istniejącej już,

    niezmiernie obfitej, literaturze. W tym także na opracowaniach o

    charakterze syntetycznym, ktore się niedawno ukazały - Wojciecha

    Roszkowskiego Historii Polski 1914-1993 (lata 1939-1990 obejmują 4/5 jej

    objętości), Antoniego Czubińskiego Dziejach najnowszych Polski 1944-1989

    oraz Jerzego Eislera Zarysie dziejow politycznych Polski 1944-1989. Nie ma

    chyba tu potrzeby omawiania ani tych prac, ani dziesiątkow monografii i

    publikacji źrodłowych czy setek artykułow wydawanych zarowno w "obiegu

    cenzurowanym", jak i na emigracji oraz "poza zasięgiem cenzury", a także

    opublikowanych po 1989 r., gdy ograniczenia cenzorskie już przestały

    istnieć. W wielu miejscach powołuję się na nazwiska autorow tych prac.

    Czuję się wszakże w (miłym) obowiązku powiedzieć, że największy wpływ na

    to, co napisałem, wywarła Krystyna Kersten. Nie tylko w tym sensie, że jej

    dwie podstawowe monografie - Narodziny systemu władzy. Polska 1943-1948 i

    Jałta w polskiej perspektywie - były mi niezmiernie pomocne w konstruowaniu

    odpowiednich chronologicznie fragmentow przedstawianej tu pracy, ale także

    dlatego, że zarowno to, co pisała w przywołanych książkach, jak i w

    licznych artykułach, stanowiło dla mnie pewien wzor traktowania naszej,

    dopiero co minionej, przeszłości.

    Nie pomijając ani nie pomniejszając dotychczasowego dorobku

    kolegow-historykow - także tych, ktorzy swego czasu zajmowali się pisaniem

    historii pod dyktando władzy - dążyłem do tego, aby wprowadzić do naukowego

    i dydaktycznego obiegu nie znane dotychczas fakty. Oczywiste jest, iż

    zamiar taki nie mogł objąć całego zakresu chronologicznego. Byłoby to po

    prostu fizycznie niewykonalne. Skoncentrowałem się więc głownie na dwoch

    okresach. Pierwszy to lata 1944-1956, ktorymi zajmuję się w mojej bieżącej

    pracy badawczej (monografia aparatu bezpieczeństwa publicznego). Drugim był

    okres 1981-1989, przez historykow dotychczas - z oczywistych względow -

    słabo spenetrowany. Udało mi się dotrzeć do części dokumentacji

    kierowniczych instancji PZPR z tych lat, co pozwoliło na, niepe...

    [ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • wzory-tatuazy.htw.pl