-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
BIBLIOTEKA WYDZIAŁU PEDAGOGICZNEGO
Uniwersytetu Warszawskiego
Marek Andrzejewski
PRAWNA
OCHRONA
RODZINY
WSiP
Marek Andrzej ewski
PRAWNA
OCHRONA
RODZINY
WSiP
Projekt okładki i strony tytułowej
Tadeusz Nuckowski
Redaktor
Ewa Skalska
Redaktor techniczny
Janina Soboń
Biblioteka WPedag.
092003947
ISBN 83-02-08763-7
© Copyright by Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna
Warszawa 1999
Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna
00-965 Warszawa, AL Jerozolimskie 136
nr Przegródki Poczt. P-9
www.wsip.com.pl
Wydanie drugie zmienione
Skład i łamanie: „Enterek", Warszawa
Druk i oprawa: Poznańskie Zakłady Graficzne SA
Książkę wydrukowano na papierze produkcji International Paper-Kwidzyn S.A.
.-„/-.^/„o
SPIS TREŚCI
Od Autora........................................................ 11
Wykaz skrótów...................................................... 13
Rozdział 1. Zagadnienia wprowadzające ............................. 14
Podstawowe pojęcia dotyczące rodziny ............................... 14
Źródła prawa rodzinnego .......................................... 17
Źródła prawa powszechnie obowiązującego w Polsce.................. 17
Konstytucja................................................... 17
Kodeks rodzinny i opiekuńczy i inne ustawy......................... 18
Ratyfikowane umowy międzynarodowe ............................ 18
Akty wykonawcze ............................................. 19
Pojęcie prawa dotyczącego rodziny................................ 19
Zasady prawa rodzinnego .......................................... 20
Sądy rodzinne ................................................... 21
Miejsce prawa wśród środków oddziaływania wobec rodziny.............. 22
Dyskusje wokół norm regulujących funkcjonowanie rodziny .............. 23
Rozdział 2. Małżeństwo .............................................. 25
Zasady prawa małżeńskiego.................................:...... 25
Zawarcie związku małżeńskiego .................................... 26
Forma zawarcia małżeństwa........................................ 27
Unieważnienie zawartego związku małżeńskiego (przeszkody małżeńskie) ... 29
Wiek ........................................................ 29
Ubezwłasnowolnienie........................................... 30
Choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy...................... 30
Pozostawanie we wcześniej zawartym związku małżeńskim ............ 31
Pokrewieństwo ................................................ 31
Powinowactwo ................................................ 31
www.wsip.com.pl
6 Spis treści
Pozostawanie ze sobą w stosunku przysposobienia ................... 32
Wady pełnomocnictwa i wady oświadczenia o zawarciu małżeństwa...... 32
Wzajemne prawa i obowiązki małżonków............................. 33
Równouprawnienie małżonków................................... 33
Obowiązek wspólnego pożycia, wierności i współdziałania dla dobra
rodziny ...................................................... 33
Nazwisko małżonków........................................... 34
Obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny ........................... 34
Wzajemna reprezentacja małżonków............................... 35
Solidarna odpowiedzialność małżonków za zobowiązania zaciągnięte
przez jednego z nich............................................ 35
Stosunki majątkowe między małżonkami.............................. 36
Wspólność ustawowa........................................... 36
Majątek odrębny............................................... 36
Zarząd majątkiem wspólnym ..................................... 37
Zaspokajanie wierzycieli z majątku wspólnego....................... 38
Umowy majątkowo-małżeńskie i zniesienie wspólności................ 39
Małżeństwo a konkubinat.......................................... 39
Rozdział 3. Ustanie małżeństwa i separacja.............................. 41
Sposoby ustania małżeństwa........................................ 41
Główne przyczyny rozwodów....................................... 42
Zasada trwałości małżeństwa ....................................... 43
Przesłanki materialnoprawne rozwodu................................ 44
Wstęp ....................................................... 44
Rozkład pożycia małżeńskiego.................................... 44
Przesłanki wyłączające rozwód ................................... 46
Skutki prawne rozwodu............................................ 47
Wina rozkładu pożycia.......................................... 47
Władza rodzicielka po rozwodzie.................................. 48
Dostarczanie środków utrzymania ................................. 48
Losy wspólnego mieszkania...................................... 49
Majątek ..................................................... 50
Postępowanie sądowe w sprawach o rozwód ........................... 50
Separacja....................................................... 52
Rozdział 4. Pochodzenie dziecka ....................................... 55
Ustalenie macierzyństwa........................................... 55
Ustalenie ojcostwa................................................ 56
Wstęp ....................................................... 56
Pochodzenie dziecka od męża matki ............................... 56
Uznanie dziecka ............................................... 58
Spis treści 7
Sądowe ustalenie ojcostwa....................................... 60
Dowody powoływane w sprawach sądowych o ustalenie i zaprzeczenie
ojcostwa...................................................... .. 62
Dylematy sztucznego wspierania ludzkiej prokreacji..................... 62
Rozdział 5. Władza rodzicielska ....................................... 65
Zasady autonomii rodziny i jej prymatu w wychowaniu dzieci............. 65
Charakter władzy rodzicielskiej ..................................... 66
Treść władzy rodzicielskiej......................................... 68
Ingerencje w sferę władzy rodzicielskiej .............................. 70
Pozbawienie i zawieszenie władzy rodzicielskiej ..................... 70
Ograniczenia władzy rodzicielskiej ................................ 71
Pozbawienie a ograniczenia władzy rodzicielskiej..................... 71
Prawo rodziców do kontaktów z dzieckiem ............................ 73
Władza, czy piecza rodzicielska? .................................... 73
Rozdział 6. Piecza zastępcza........................................... 75
Dyrektywy oddziaływania wobec rodzin nienależycie sprawujących pieczę
nad dziećmi..................................................... 76
Formy pieczy zastępczej........................................... 78
Funkcja społeczna instytucji pieczy zastępczej ......................... 80
Podstawy prawne pieczy zastępczej .................................. 82
Rodzinne a instytucjonalne formy pieczy zastępczej ..................... 83
Aspekty prawne sprawowania pieczy nad dzieckiem umieszczonym w rodzinie
zastępczej lub w placówce opiekuńczo-wychowawczej................... 84
Prawo dziecka do styczności z rodzicami i innymi osobami bliskimi ........ 87
Umieszczanie dzieci poza rodziną - aspekty proceduralne................ 87
Rodziny zastępcze ............................................... 90
Charakterystyka prawna ........................................ 90
Rodzice zastępczy.............................................. 91
Wspieranie rodzin zastępczych.................................... 93
Rodzaje rodzin zastępczych ...................................... 94
Placówki opiekuńczo-wychowawcze ................................. 96
Typy placówek opiekuńczo-wychowawczych........................ 96
Indywidualizacja pracy z wychowankami ........................... 97
Usamodzielnienie wychowanków rodzin zastępczych i placówek
opiekuńczo-wychowawczych........................................99
Rozdział 7. Przysposobienie (adopcja) .................................. 102
Pojęcie i funkcja ................................................. 102
Standardy międzynarodowe ........................................ 103
Dobro przysposabianego........................................... 104
www.wsip.com.pl
8 Spis treści
Strony stosunku przysposobienia .................................... 104
Zgoda na przysposobienie.......................................... 106
Dodatkowe przesłanki ustanowienia adopcji zagranicznej................. 107
Rodzaje przysposobień ............................................ 108
Przysposobienie niepełne........................................ 108
:;,. Przysposobienie pełne .......................................... 109
Przysposobienie całkowite (nierozerwalne, blankietowe) ............... 111
??- Problematyka proceduralna......................................... 111
i),- Tajemnica przysposobienia......................................... 113
Rozdział 8. Obowiązki alimentacyjne................................... 115
Wstęp.......................................................... 115
:' Pojęcie i charakter obowiązków alimentacyjnych ....................... 116
Kręgi osób uprawnionych i zobowiązanych do alimentacji................ 117
' Kolejność obowiązku alimentacyjnego................................ 118
Zakres obowiązku alimentacyjnego .................................. 120
c Sposób realizacji obowiązków alimentacyjnych......................... 122
Zmiana zakresu i wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego................ 123
Zabezpieczenie wykonania obowiązków alimentacyjnych................. 124
'-' Dochodzenie i egzekucja alimentów.................................. 125
? Fundusz alimentacyjny............................................ 126
i
Rozdział 9. Opieka prawna ........................................... 129
Wstęp.......................................................... 129
Opieka nad małoletnim............................................ 130
Ustanowienie opieki............................................ 130
f," Opiekun...................................................... 131
,, Sprawowanie opieki............................................ 131
','' Nadzór....................................................... 133
Ustanie opieki, zwolnienie opiekuna ............................... 133
Opieka nad osobą dorosłą ubezwłasnowolnioną całkowicie ............... 134
Wstęp ....................................................... 134
" Przesłanki ubezwłasnowolnienia .................................. 134
Procedura .................................................... 135
Skutki prawne ubezwłasnowolnienia............................... 136
M{ Kuratela........................................................ 137
Rozdział 10. Ochrona rodziny w przepisach prawa karnego................ 139
l Wstęp.......................................................... 139
?> Prawo karne - podstawowe pojęcia .................................. 140
Przestępstwa przeciwko rodzinie .................................... 148
I
Spis treści 9
Inne przestępstwa szczególnie często popełniane przeciwko osobom bliskim . . 150
Dylematy prawnokamej ochrony rodziny.............................. 154
Rozdział 11. Postępowanie w sprawach nieletnich......................... 157
Nieletni ........................................................ 157
Środki stosowane wobec nieletnich .................................. 158
Środki wychowawcze........................................... 158
Środek poprawczy ............................................. 159
Środki leczniczo-wychowawcze................................... 160
Kara......................................................... 160
Środki wobec rodziców nieletniego .................................. 161
Postępowanie - podstawowe zasady.................................. 162
Zjawisko przestępczości nieletnich................................... 164
Rozdział 12. Ochrona praw dzieci...................................... 167
Prawa człowieka................................................. 167
Podstawowe dokumenty dotyczące ochrony praw człowieka .............. 169
Konwencja o Prawach Dziecka - założenia i cele ....................... 172
Katalog praw dziecka ............................................. 173
Ochrona praw dzieci w działalności organizacji i instytucji................ 175
Aneks......'.'...................................................... 183
www.wsip.cora.pl
OD AUTORA
1. Idea tego opracowania sięga zakończonego przed kilku laty okresu nie-
spełna dekady mej pracy wychowawczej w domach dziecka. Byłem wówczas
świadkiem, jak niewiedza wychowawców o elementarnych instytucjach pra-
wnych owocowała błędnymi decyzjami w sprawach wychowanków i ich ro-
dzin. Dotychczasowe doświadczenia dydaktyczne w pracy z pracownikami
socjalnymi skłaniają mnie do tezy, iż obszar owej niewiedzy w tej grupie za-
wodowej jest równie spory i - nie mam co do tego wątpliwości -przynosi
równie niedobre skutki.
Książka ma więc wyraźnie określony krąg adresatów. Nie zniechęcając ni-
kogo do jej lektury, należy wskazać, iż została ona napisana z myślą o pracow-
nikach socjalnych, pedagogach społecznych, nauczycielach, wychowawcach
oraz osobach studiujących lub uczących się, by w przyszłości w tych zawodach
pracować. Tym pierwszym ma ona służyć w codziennej pracy, w której każdego
dnia spotykają się z problemami rodzinnymi swoich klientów, uczniów i wycho-
wanków, drugim zaś mapomóc w uporaniu się z niełatwą dla nieprawników ma-
terią egzaminacyjną. Prawna ochrona rodziny, określana w programach stu-
diów pedagogicznych jako „Prawo rodzinne", „Ustawodawstwo rodzinne
i opiekuńcze", „Prawo rodzinne i nieletnich " itp. zajmuje w nich -podobnie
zresztą jak w programach nauczania realizowanych w policealnych szkołach
pracy socjalnej - sporo miejsca. Tymczasem na rynku księgarskim nie było do-
tychczas opracowań tego ważkiego zagadnienia w formie użytecznej dla wy-
mienionego kręgu odbiorców. Skądinąd znakomite podręczniki prawa rodzin-
nego napisane z myślą o studentach prawa i aplikantach są bowiem dla
nieprawników nazbyt hermetyczne.
2. Edukacyjne i zawodowe potrzeby adresatów książki wywarły istotny
wpływ na jej zawartość. Opracowanie wykracza bowiem daleko poza ramy
www.wsip.com.pl
12
Od Autora
uregulowań Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ukazując spory obszar tego,
co nazywane jest prawem dotyczącym rodziny. Z tego obszaru przedstawiono
kwestie, z którymi adresaci książki stykają się na co dzień (postępowanie
w sprawach nieletnich, wybrane zagadnienia prawa karnego, ochrona praw
dzieci, funkcjonowanie instytucji pieczy zastępczej), pozostawiono natomiast
na uboczu te zagadnienia należące do prawa dotyczącego rodziny, które albo
nie są związane z profesją lub kierunkiem studiów adresatów książki (ochro-
na rodziny w prawie podatkowym, w prawie spadkowym, czy też np. w prawie
międzynarodowym prywatnym), albo są wykładane na studiach pedagogicz-
nych w ramach odrębnych zajęć (ochrona rodziny w prawie pracy i zabezpie-
czenia społecznego).
3. Każdy rozdział zawiera wykaz literatury. Są tam odniesienia do stosow-
nych fragmentów podręczników prawniczych z zakresu prawa rodzinnego,
„Systemuprawa rodzinnego i opiekuńczego" i „Komentarza do Kodeksu ro-
dzinnego i opiekuńczego " oraz do innych publikacji książkowych i artykułów.
[ Pobierz całość w formacie PDF ] - zanotowane.pl
- doc.pisz.pl
- pdf.pisz.pl
- wzory-tatuazy.htw.pl