-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Anna LizutDyrektor Szkoły Podstawowej Nr 6
im. Ks. Piotra Skargi
w Jarosławiu
Znaczenie komunikacji społecznej
w zarządzaniu placówką oświatową.
Szkoła, a więc uczniowie, nauczyciele, rodzice, stanowi istotny składnik środowiska i może stać się prawdziwym ogniskiem kultury, powodem do dumy dla całej okolicy. Szkoła będąca odbiciem potrzeb rodziców, ale też odbiciem tęsknot nauczycieli i uczniów, przygotowująca dzieci do życia do życia w świecie współczesnym i jutrzejszym. Aby osiągnąć taki obraz szkoły należy budować zespół rozumiejących się ludzi, dążących do wspólnego celu, odpowiedzialnych za swoje decyzje i postępowanie.
Integracja i dbałość o utrzymywanie dobrych stosunków wśród wszystkich pracowników szkoły jest niezwykle istotne, bowiem atmosfera panująca w szkole odgrywa ogromny wpływ nie tylko na postrzeganie placówki w środowisku ale przede wszystkim na samopoczucie ucznia. Dążenie do osiągnięcia przedstawionego obrazu szkoły wymaga umiejętności skutecznego porozumiewania się wszystkich członków społeczności. Nasze sukcesy czy porażki w dużej mierze zależą od tego, jak się komunikujemy z innymi ludźmi. W relacjach społecznych człowiek zaspakaja wiele istotnych dla siebie potrzeb takich jak poczucie bezpieczeństwa, akceptacji i uznania, przynależności do grupy, przyjaźni, dominacji lub uzależnienia. Wiele celów życiowych realizujemy poprzez zorganizowane współdziałanie i ciągłe komunikowanie się z innymi. Otwarta komunikacja wzmacnia relacje między ludźmi.
Umiejętność skutecznego porozumiewania się nabiera pierwszoplanowego znaczenia w sprawowaniu funkcji kierowniczych. Obecnie od osoby kierującej jakąkolwiek organizacją w tym również szkołą, oczekuje się stworzenia warunków dla sprawnego przebiegu procesu komunikowania się. W niniejszej pracy chcę przedstawić wybrane zagadnienia z komunikacji społecznej, których znajomość pozwoli właściwie i efektywnie pełnić rolę dyrektora szkoły.
Czym jest komunikacja społeczna?
Procesy porozumiewania się miedzy ludźmi przenikają całość sytuacji społecznych, w których rozgrywają się nasze interakcje, zarówno w życiu osobistym, jak i publicznym. Komunikowanie się obejmuje wszystkie aspekty życia społecznego. Uczestnikami procesu komunikowania są nie tylko jednostki, komunikacja zachodzi też między grupami Ludzi, organizacjami i społeczeństwami.
Komunikowanie się można zdefiniować jako proces, za pomocą którego ludzie starają się przekazywać znaczenia za pośrednictwem symbolicznych komunikatów. O doskonałej komunikacji moglibyśmy mówić wówczas, gdy w jej efekcie w umyśle odbiorcy powstanie obraz taki sam, jaki powstał w umyśle nadawcy.
Spośród wielu czynności ludzkich, czynności werbalne są najbardziej charakterystyczne dla człowieka. Czynności werbalne, czyli mówienie, posługiwanie się jakimś określonym językiem, pełnią funkcję komunikacyjną i służą procesowi porozumiewania się wzajemnego ludzi. Oprócz języka ludzie używają jeszcze innych systemów komunikowania się, jak np. gestów, mimiki, pantomimiki. Za pomocą uścisków dłoni, uśmiechów , różnych grymasów przekazujemy bardzo subtelne odcienie uczuć. Nasz ubiór, sposób bycia, zasady zachowania w określonych sytuacjach czy instytucjach są to systemy komunikowania społecznego.
Komunikacja niewerbalna służy głównie do określania stosunków międzyludzkich, wyrażania stanów emocjonalnych i postaw. Psychologowie zajmujący się badaniem procesów komunikacji społecznej obliczyli, że w rozmowach bezpośrednich 35% komunikatów przekazywanych jest werbalnie, a aż 65% informacji ludzie przekazują sobie w sposób niewerbalny.
Główne formy komunikacji niewerbalnej to; mimika, wyraz twarzy, kontakt wzrokowy, gesty, ruchy i pararuchy ciała, postawa, zachowanie, ubiór i inne ruchy twarzy i ciała związane z mową, tak zwane niewerbalne aspekty mowy stanowią integralną część procesu komunikacji.
Jedną z głównych funkcji mimiki jest komunikowanie stanów emocjonalnych i postaw, takich jak sympatia lub wrogość.
Mowa ciała tzw. „body language" zasługuje na szersze omówienie w aspekcie analizowania pożądanych sposobów komunikowania w kierowaniu organizacją jaką jest szkoła,
W relacjach dyrektor - podwładny można wyróżnić wiele charakterystycznych gestów związanych z terytorium zajmowanym przez szefa czy zajmowanym przez niego stanowiskiem. Im bardziej agresywny będzie przełożony, a jego podwładny zagrożony i niepewny, tym wyraźniejsze będą ich role, Zwierzchnictwo może być wyrażone we wstępnym uścisku dłoni, kiedy jeden z uczestników procesu komunikowania się energicznie sięga po rękę drugiego i ustawia swoją dłoń na górze, świadczy to o tym, że pragnie dominować. Już w momencie przywitania dla uzyskania dobrego kontaktu dyrektor powinien unikać wyżej wspomnianego gestu związanego z uzyskiwaniem przewagi.
Dobremu kontaktowi służy relacja partnerska: energiczny uścisk ręki obu witających się osób. Uściskowi ręki, zdecydowanemu i energicznemu, powinna zawsze towarzyszyć wymiana spojrzenia. Rozmówcy należy patrzeć prosto w oczy, w ten sposób łatwiej z nim nawiązać dobry kontakt. Bardzo istotne jest prawidłowe zorganizowanie przestrzeni, w której komunikujemy się z innymi osobami. Dobrze zorganizowana przestrzeń powoduje, że mowa ciała będzie bardziej wyraźna i sprzyjająca nawiązaniu kontaktu. Kiedy osoby siedzą naprzeciwko siebie, stwarza to sytuację rywalizacji.
Siedzenie rozmówców przy przylegających do siebie bokach stołu, w taki sposób, że nie wkraczają oni sobie wzajemnie na „terytorium bezpieczeństwa",
nie są zmuszani do ciągłego patrzenia sobie w twarz, rozluźnia sytuację.
Siedzenie obok siebie jest najlepsze wtedy, gdy mamy na celu współpracę, umożliwia to wspólne przeglądanie materiałów i dokładne śledzenie tego co robi druga osoba.
Usytuowanie partnerów na krzesłach lub w fotelach ustawionych pod pewnym kątem, aby nie zmuszać rozmówców do ciągłego patrzenia na siebie, sprzyja otwartej i szczerej rozmowie, ponadto umożliwia każdemu z rozmówców obserwację mowy ciała.
W relacji przełożony-podwładny język ciała oparty jest w dużej mierze na wyrazie i mimice twarzy. Przykładem są podniesione brwi, lekkie ruchy głową i wątpiące spojrzenie, które szef kieruje w stronę podwładnego, gdy nie akceptuje jakiegoś pomysłu. Może też unikać kontaktu wzrokowego, w ten sposób komunikując nieświadomie, że czas rozmowy się skończył. Należy pamiętać o tym, że bezceremonialność i zbytnia otwartość może zmniejszyć wzajemny szacunek obu stron.
Osoba kierująca zasobami ludzkimi powinna być świadoma tego co mówi jej ciało, gdyż wiele jest gestów, które z góry przekreślają szansę na porozumienie. Czasem pewne pozycje przyjmowane nawykowo, niekoniecznie są odzwierciedleniem przeżywanych emocji. Warto wiec kontrolować własne gesty i czynić je jak najbardziej czytelne dla rozmówców.
Niezwykle ważnym elementem komunikacji jest aktywne słuchanie. Wydawać by się mogło, że słuchanie jest umiejętnością prostą, jednak w życiu bardzo często doświadczamy tego, jak wielu ludziom trudno jest wysłuchać innych. Dzieje się tak dlatego, że oprócz dobrej woli i sprawnego narządu słuchu istnieje wiele przeszkód utrudniających ludziom uważne i aktywne słuchanie.
Są to nastawienia, uprzedzenia, antypatie, nieufność i obawy, które ograniczają lub zniekształcają odbiór, a co za tym idzie uniemożliwiają dobre porozumienie,
Cechy i umiejętności, które składają się na obraz aktywnego słuchacza:
1. Koncentracja uwagi na tym co rozmówca ma do powiedzenia i nieprzeszka-dzanie mu w żaden sposób.
2. Kontakt wzrokowy - utrzymywany od 30 do 60 procent czasu rozmów .
3. Lekkie nachylenie ciała w stronę osoby, której słuchamy, ale bez naruszenia jej obszaru prywatności.
4. Używanie zachęcających zwrotów podtrzymujących rozmowę i świadczących zarazem o pilnym słuchaniu.
5. Otwartość na inny niż własny punkt widzenia, szczególnie w sytuacji, gdy poglądy rozmówców znacznie się różnią.
6. Powstrzymywanie się od wyrażania własnej opinii przed dokładnym zrozumieniem treści komunikatu i intencji jego nadawcy.
7. Empatia, czyli próba „wejścia w skórę „ partnera, postawienia się na jego miejscu, współodczuwanie, wczuwanie się w emocje przeżywane przez rozmówcę.
8. Parafrazowanie, czyli powtarzanie własnymi słowami sensu usłyszanej wypowiedzi w celu upewnienia się, że zrozumieliśmy prawidłowo.
9. Rozumienie znaczenia „body language"- języka ciała.
10. Zgodność języka ciała z parafrazą, jeśli nie chcemy wprowadzić kogoś w błąd.
11. Dokładna znajomość znaczenia własnego uśmiechu, aby uniknąć nieporozumień wynikających z niewłaściwie odczytanych intencji przez rozmówce. Uśmiech może być miły, nieśmiały, zachęcający albo złośliwy, ironiczny, sarkastyczny, raniący, ośmieszający, lekceważący - wtedy jest ostrą bronią, a nie pomocnym wyrazem pozytywnych uczuć. Warto sprawdzić, jakie jest dla innych ludzi znaczenie różnych rodzajów własnych uśmiechów.
Aktywne słuchanie to okazywanie rozmówcy szacunku i akceptacji, serdeczności i ciepła. To powstrzymywanie się od własnych, sądów i dobrych rad, mora-lizowania i ocen. Czynne słuchanie pomaga osobie, która mówi, uzmysłowić sobie na czym polega problem, uczy nie obawiać się własnych negatywnych uczuć, zwiększa zaufanie do rozmówcy i chęć kontaktowania się z nim w przyszłości. Opanowanie umiejętności aktywnego słuchania jest konieczne, gdy chcemy naprawdę dobrze kogoś poznać i zrozumieć.
W aktywnym słuchaniu chodzi więc nie tylko o uważne słuchanie, ale także o przemyślenie i przekazanie informacji zwrotnej, porównanie, tego co komunikował nadawca z tym, co odebrał odbiorca.
W pracy tej podjęłam próbę zwrócenia uwagi na proces efektywnego komunikowania się , który w kontaktach między ludźmi jest niezwykle ważny, a szczególnego znaczenia nabiera w praktyce kierowania szkołą.
Dyrektor szkoły realizuje funkcje kierownicze za pośrednictwem odbieranych i przekazywanych informacji i większą część swojego czasu powinien poświęcać właśnie komunikowaniu się. Dzięki temu stwarzać może korzystne warunki do bezpośrednich kontaktów między pracownikami , a także do powstawania czasami bardzo subtelnych więzi międzyludzkich, co pozytywnie wpływa na tworzenie właściwej atmosfery dla realizacji zadań szkoły.
Bibliografia:
1 Zbigniew Nęcki „Komunikowanie interpersonalne” ,Ossolineum, Wrocław 1992
2 J.A.F. Stoner, Ch. Wenkel, „Kierowanie, PWE, Warszawa 1992
3.”Jak żyć z ludźmi” program MEN 1998
4. Zbigniew Nęcki „Komunikacja międzyludzka” Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu ,Kraków 1996
- zanotowane.pl
- doc.pisz.pl
- pdf.pisz.pl
- wzory-tatuazy.htw.pl